U našim krajevima vreme je od davnina beleženo u letopisima manastira i crkava. Filolog LJUBOMIR STOJANOVIĆ, ministar, prikupio je te podatke i složio ih u sedam knjiga pod naslovom „Stari srpski zapisi i napisi“ koje je Srpska kraljevska akademija objavila u ediciji Zbornik za istoriju, jezik i književnost, u periodu od 1902. do 1927. godine. Profesor dr PAVLE VUJEVIĆ je izdvojio iz tih knjiga, ali i iz nekih drugih, sve zapise o vremenu i objavio 1931. godine rad pod nazivom „Istorijski dokumenti o varijacijama klime na teritoriji Kraljevine Jugoslavije“. Ovaj rad obuhvata period od 1358. do 1864. godine, tj. do polovine 19. veka, kada se u Srbiji počinje sa instrumentalnim osmatranjem vremena. Ovaj rad, kao i drugi, objavljen takođe 1931. godine pod nazivom „Varijacioni periodi klime u Jugoslaviji“, koji obuhvata period od 1850. do 1930. godine, pisani su na francuskom jeziku.

Meteorološka osmatranja u Srbiji započinje VLADIMIR JAKŠIĆ (1824-1899). On je bio prvi srpski statističar, meteorolog i klimatolog. Od njegovih početaka istorijat osmatranja vremena u Srbiji je u suštini priča o borbi pojedinaca, entuzijasta, da u siromašnoj zemlji započnu jedan novi, vrlo bitan posao, koji je i u mnogo bogatijim zemljama Evrope bio tek u začetku.

Vladimirov otac, Jakov Jakšić (1774-1848), je bio glavni blagajnik kneza Miloša Obrenovića. Kada se doselio u Beograd Jakov je podigao kuću na Senjaku. Tu je Vladimir, sa svoje nepune 24 godine života, započeo svoja osmatranja. Na tom mestu, „nedaleko od mlina Pisar Laze“, a sada Kralja Vukašina ulici broj 8, meteorološka osmatranja su trajala pune 52 godine (1848-1899).

VLADIMIR JAKŠIĆ je rođen u Kragujevcu 5. maja 1824. godine, a preminuo je 28. avgusta 1899. godine u Beogradu. Školovao se u Kragujevcu, Beogradu, Oraovici i Sremskoj Mitrovici. Trgovački kurs je završio na Politehnici u Beču 1843. godine, a zatim odlazi na studije državnih nauka u Nemačku. U Srbiju se vratio 1847. godine i počinje da radi u Ministarstvu finansija. Meteorološka osmatranja je započeo 1. januara 1848. godine – malo iz zabave, a malo iz želje da bude prvi (Lj. Opra, 1998.). Time je postao besmrtan, a da toga nije bio ni svestan. U početku je merio maksimalnu i minimalnu temperaturu vazduha (pomoću „storazdelnog toplotopisa“) i beležio vremenske pojave (padavine i oblačnost). Padavine je počeo svakodnevno da meri u decembru 1850. godine, a vlažnost vazduha u oktobru 1855. godine. Na osnovu merenja, osmatranja i zapažanja nakon tri godine rada objavljuje rasprave i rezultate meteoroloških osmatranja – prvu studiju o klimi Beograda.

Zahvaljujući Jakšiću, u Srbiji je 1856. godine radila mreža od 20 meteoroloških stanica, a 1857. od čak 27 stanica, što je verovatno predstavljalo najgušću mrežu na svetu u tom periodu. Stanice su se nalazile u sledećim mestima: Beogradu, Topčideru, Šapcu, Loznici, Ubu, Valjevu, Topoli, Nemenikućama, Smederevskoj Palanci, Požarevcu, Majdanpeku, Negotinu, Jagodini, Kragujevcu, Brusnici (Gornji Milanovac), Čačku, Užicu, Raškoj, Karanovcu (Kraljevo), Kruševcu, Aleksincu, Majdanu i Aleksandrovcu.

Profesor Velike škole, kasnije Univerziteta, MILAN NEDELJKOVIĆ (1857-1950), čovek koji je sanjao da postane prvi srpski astronom (Lj. Opra, 1998.), sa svojih 30 godina života je osnovao Astronomsku i meteorološku opservatoriju u Beogradu. Kao izabrani pitomac Velike škole Milan je proveo pet godina na studijama matematike, fizike i astronomije u Parizu. Tamo se upoznao sa ondašnjim metodama osmatranja u meteorologiji, sa obradom i analizom meteoroloških podataka. U Beograd se vratio 1884. godine, gde nastavlja rad na Velikoj školi.

Nedeljković je godinama insistirao na pitanju osnivanja stalne Astronomske i meteorološke opservatorije. Ministarstvo prosvete i crkvenih poslova je započelo akciju oko podizanja opservatorije na Topčiderskom brdu, ali se od toga nije mnogo uradilo. Ipak, provizorna opservatorija je proradila 13. jula 1887. godine. Međutim, Nedeljković uporno traži od Ministarstva da se posao oko Opservatorije obavi do kraja i daje predlog da se ona podigne nedaleko od provizorne, na zapadnom Vračaru, kako bi niz osmatranja ostao homogen.

Posle upornog Nedeljkovićevog insistiranja podignuta je Opservatorija na mestu koje je on odredio. Počela je sa radom 13. maja 1891. godine. Time je Nedeljković ostvario svoju želju „da Katedra za astronomiju i meteorologiju Velike škole dobije svoju radionicu“. U Opservatoriji je 1887. godine zavedeno sedam termina osmatranja, i to u: 04, 07, 10, 13, 16, 19 i 22 časa, a od 1. septembra 1888. godine i termin u 01 čas. Dakle, osmatranja su vršena na svaka tri sata, osam puta dnevno (to su danas SYNOP termini po našem vremenu – SEV). Ovim terminima su 1890. godine dodata tri klimatološka termina od 07, 14 i 21 čas, što znači da je u periodu 1890-1893. bilo deset termina osmatranja u toku dana (u 01, 04, 07, 10, 13, 14, 16, 19, 21 i 22 časa). Već 1894. godine se započelo sa časovnim osmatranjima, što znači da su merenja vršena svakog sata. Ova 24-časovna merenja su trajala sve do Prvog svetskog rata, tačnije do kraja juna 1914. godine, uz jedan kraći prekid tokom 1899-1900. godine.

Izbor geografa dr PAVLA VUJEVIĆA (1881-1966) za docenta za klimatologiju i meteorologiju na Filozofskom fakultetu Univerziteta u Beogradu 1907. godine je događaj od ogromnog značaja za razvoj meteorologije i klimatologije u Srbiji. Vujević je držao predavanja iz više geografskih predmeta. Istovremeno je obradom i teorijskom analizom Nedeljkovićevih merenja dao veliki doprinos klimatologiji, posebno mikroklimatologiji.

Jula 1914. godine sve meteorološke stanice u Srbiji su prestale sa radom, jedino je stanica u Kragujevcu radila sve vreme rata. Nedeljković je početkom 1919. godine započeo rad na obnavljanju Opservatorije i mreže meteoroloških stanica. Na račun reparacija nabavio je veliki broj instrumenata i pribora. Međutim, dok je obnova Opservatorije bila u punom zamahu, on je po sili zakona penzionisan aprila 1924. godine, jer je navršio 40 godina službe.

Iste godine kada je Nedeljković penzionisan (1924), od jedne Opservatorije nastale su dve: astronomska i meteorološka. Za upravnika Meteorološke opservatorije Univerziteta u Beogradu postavljen je profesor PAVLE VUJEVIĆ. On je nastavio sa obnavljanjem Opservatorije i obnavljanjem i uspostavljanjem mreže meteoroloških stanica. Do kraja 1926. godine je uspostavljeno 155 stanica u Srbiji, Crnoj Gori, Makedoniji i delu Dalmacije, uključujući i Opservatoriju na Marjanu kod Splita. Stanice sa ovih područja su bile u nadležnosti Meteorološke opservatorije u Beogradu.

Dr Pavle Vujević je posle penzionisanja Nedeljkovića bio jedini profesor za meteorologiju i klimatologiju na Univerzitetu. Objavio je nekoliko udžbenika: Matematičku geografiju, Atmosferu i okeane, Meteorologiju i Klimatološku statistiku. Vujević je bio upravnik Meteorološke opservatorije od 1924. do 1947. godine. U oktobru 1947. je formirana Uprava za meteorologiju i hidrologiju NR Srbije, sadašnji Republički hidrometeorološki zavod Srbije.

Profesor MILUTIN MILANKOVIĆ (1879-1958), akademik kao i Pavle Vujević, je ostavio neizbrisiv trag u mnogim naukama, a pre svega u matematičkoj klimatologiji. Po obrazovanju nije bio ni fizičar, ni geograf, nego – građevinski inženjer. Bio je čovek univerzalnog znanja i shvatanja, ali pre svega matematičar. Od svog kolege i prijatelja Pavla Vujevića je saznao da je primena matematike u meteorologiji i klimatologiji između dva svetska rata bila veoma mala. O tome je razgovarao i sa JOVANOM CVIJIĆEM (1865-1927). Iako je bio profesor nebeske mehanike na Univerzitetu u Beogradu, odlučio je da se bavi primenom matematike u klimatologiji. On je svojim radovima, pre svega „Matematičkom teorijom toplotnih pojava izazvanih Sunčevim zračenjem“ i „Kanonom osunčavanja i njegovim uticajem na ledena doba“ postavio svoju astronomsku teoriju klimatskih promena, koja je dugo bila osporavana, ali na kraju i dokazana. Drugim rečima, on nije bio konkretni učesnik meteoroloških osmatranja, ali zbog svojih zasluga sigurno zauzima jedno od prvih mesta (možda baš prvo) među našim klimatolozima.

Formiranjem Uprave za meteorologiju i hidrologiju 1947. godine, na njeno čelo dolazi potpukovnik LJUBOMIR ĐURIĆ (1894-1978), pilot, prijatelj Nedeljkovića i Vujevića, koji se bavio pre svega vazduhoplovnom meteorologijom. On je, takođe, ceo svoj radni vek posvetio razvoju meteorologije, a počeo je odmah posle Prvog svetskog rata. Ljubomir Đurić je još 1925. godine štampao „Meteorologiju“, prvi udžbenik na srpskom jeziku koji se ceo bavi meteorologijom. Do tada se meteorologija nalazila u udžbenicima geografije ili fizike. On je, zajedno sa sinom Dušanom (doktorom meteorologije), još 1956. godine napisao Uputstvo za osmatranja i merenja na meteorološkim stanicama, koje se i danas koristi, ali je delimično izmenjeno i dopunjeno 1974. godine. Potpukovnik Đurić je vodio hidrometeorološku službu Srbije do svog penzionisanja 1951. godine, kada ju je preuzeo kapetan Borivoje Vojnović. I posle njega su službu vodili naši velikani. Od 1967. do 1970. upravnik RHMZ-a je bio profesor dr Đuro Radinović, a zatim do 1984. godine dipl. meteorolog Igor Delijanić, itd. Svaka generacija je pravila krupne korake u razvoju osmatranja atmosfere u Srbiji.

U ovu plejadu spadaju sigurno još i geografi dr Marko Milosavljević, profesor Poljoprivrednog fakulteta u Zemunu, i Katarina Kenig – Milosavljević, koja je bila dugogodišnji upravnik Meteorološke opservatorije. Život i rad profesora dr Marka Milosavljevića su takođe čvrsto vezani za meteorološka osmatranja. Osim toga, on je autor mnogih značajnih naučnih radova iz klimatologije, posebno iz mikroklimatologije, kao i nekoliko udžbenika i brojnih popularnih brošura o meteorologiji i klimatologiji.