Pre više godina u arhivi Meteorološke opservatorije Beograd na Vračaru pronašao sam originalne dnevnike osmatranja, ali i štampane godišnjake sa podacima stanica sa teritorije tadašnje Austro-Ugarske Monarhije (država je postojala u periodu 1867-1918).
Naime, radi se o dnevnim i mesečnim podacima stanica sa teritorije današnje AP Vojvodine, pošto je ona tada bila u sastavu Austro-Ugarske. Prilikom boravka u MO Beograd uspeo sam da dođem do podataka za NOVI SAD, pa ću navesti srednje mesečne i godišnje vrednosti temperatura, kao i mesečne i godišnje količine padavina za period 1875-1886. Ima i nešto podataka za prva 4 meseca 1874. godine, ali je do kraja te godine očigledno nastupio prekid u merenjima.
Na sajtu RHMZ-a postoji stranica: http://www.hidmet.gov.rs/data/dokumenti_ciril/delatnost_168.pdf, na kojoj se nalazi kompletan istorijat novosadskih merenja, a ima i klimatoloških podataka za NOVI SAD za referentni tridesetogodišnji period (1971-2000).
Kao prilog, u nastavku vidimo dve tabele – srednje mesečne i godišnje temperature, a zatim mesečne i godišnje količine padavina za NOVI SAD (period 1875-1886):
TABELA 1 – NOVI SAD – srednje mesečne i godišnje temperature za period 1875-1886.
TABELA 2 – NOVI SAD – mesečne i godišnje količine padavina (mm) za period 1875-1886.
Na gore pomenutoj stranici na sajtu RHMZ-a je navedeno da je u pojedinim godinama bilo čestih prekida u merenjima. Sa druge strane, s obzirom na početak ovih sistematskih merenja, pitanje je kakvog su kvaliteta rezultati ovih meteoroloških merenja (?!).
Ipak, slobodno se može reći da su u ovom periodu (1875-1886) merenja bila kontinuirana i vrlo profesionalna, mada se zapažaju dosta visoke vrednosti minimalnih temperatura, što se može objasniti lokacijom mernog mesta. U starom novosadskom periodičnom listu ZASTAVA, u dva broja iz 1873. godine, pronašao sam informaciju (obrazac kao prilog teksta) o meteorološkim beleškama na Srpskoj velikoj gimnaziji („varoška realka“) u Novom Sadu, kao i mesečne rezultate merenja i osmatranja za mart 1873. godine.
Obrazac (formular) za meteorološka merenja i osmatranja iz 1873. godine (slika iznad)
NOVI SAD – Mesečni meteorološki izveštaj za mart 1873. godine (slika iznad)
Inače, ova merenja su obavljana u tri dnevna termina (06, 14, 22h), pa je zbog toga izvršena redukcija ovih termina na standardne termine osmatranja (07, 14, 21h), u cilju homogenizacije podataka. Padavine su beležene po ondašnjoj metodologiji (prethodni dan u odnosu na jutarnje merenje u 7 časova).
Pregledajući rezultate ovih dnevnih merenja, zapazio sam još neke bitnije činjenice vezane za njih, ali ovom problematikom se neću baviti u ovom članku. Nažalost, nije sasvim poznata metodologija ovih merenja, odnosno nemamo informacije o korišćenom tipu termometara i ostalih instrumenata.
Tabelu 1 (sa novosadskim srednjim mesečnim i godišnjim temperaturama) ipak treba posmatrati sa izvesnom dozom rezerve, jer je to relativno nehomogen niz, a ima tu još nekih detalja koji baš i ne izgledaju najbolje. U svakom slučaju, ovi mesečni temperaturni podaci bar mogu poslužiti kao dobar prikaz godišnjeg temperaturnog toka u Novom Sadu.
Sa druge strane, tabela 2 (sa mesečnim i godišnjim količinama padavina) se može smatrati potpuno relevantnom, bez obzira na činjenicu što su padavine tada registrovane po staroj (inače pravilnijoj) metodologiji. Napominjem da su sume padavina od 1883-1886. godine zaokruživane u cele iznose u milimetrima (ne u desete delove milimetra).
Na kraju, treba naglasiti da je ovaj novosadski „niz“ od 12 godina meteoroloških merenja suviše kratak za bilo kakvu vrstu validnih analiza.
PRILOG – Tabele sa uporednim pregledom srednjih mesečnih i godišnjih temperatura za NOVI SAD i BEOGRAD (period 1876-1886). Podaci ovih paralelnih merenja su pokazali dobru korelaciju između ova dva grada. Sasvim logično, letnji meseci su neznatno topliji u Beogradu. Međutim, prema ovim podacima, zimski meseci su hladniji u Beogradu, najverovatnije zato što su tadašnja merenja u Novom Sadu bila na lokaciji u užem jezgru grada („varoška realka“), pa su zbog toga zabeležene više minimalne temperature, što je uslovilo povećanje i njihovih srednjih mesečnih i godišnjih vrednosti, a sve to zajedno je dovelo do krajnjeg efekta – povećanja srednjih mesečnih i godišnjih temperatura, dobijenih na osnovu tri dnevna termina merenja (07, 14, 21h).
